1. Blogger người Canada Joe đã trở lại với cuốn sách thứ hai sau bestseller Tớ là Dâu.Tuyển tập hơn 60 bài viết đặc sắc nhất của Joe trong suốt 4 năm qua với tham vọng trình làng một “phiên bản tác giả mới nhất” - một “tôi bây giờ khác nhiều với tôi cách đây mấy năm”. Đó là Ngược chiều vun vút.

2. Xin trích dẫn từ một bài viết của Joe trong Ngược chiều vun vút , khi bàn về văn hoá chào của người Việt:

-Tôi vẫn cho rằng nếu chỉ có hai lựa chọn “Hello” và “Xin chào” thì các anh chị làm nghề phục vụ nên chọn “Xin chào” để dùng với khách Tây. Trong mắt đa số thì “Xin chào” thắng “Hello” tuyệt đối....Chào anh đi.Chào chị đi. Khách tây sẽ hiểu, còn nếu chưa thì đó là cơ hội bạn dạy thêm về văn hóa Việt Nam cho họ  – “You are my ‘chị’, it means ‘older sister’”. Đó là một Việt Nam tôi muốn du khách muốn thấy.Một Việt Nam tự tin.Một Việt Nam tự nhiên.Không phải một Việt Nam “generic” đạt tiêu chuẩn ISO 9002.

- Tôi xin kết thúc bài viết đanh đá này bằng một câu chuyện vui. Hồi mới sang Hà Nội, tôi thuê nhà trong một khu chung cư cũ. “Hello, Hello”, các cháu kêu mỗi khi thấy tôi xuống cầu thang. Đứa nào ngại bị bố mẹ giục: “Ông Tây kìa. Con Hê-lô đi”. Tôi cười mỉm, vẫy tay, bước ra khỏi cổng. Ngay cổng hay có một cháu trai khoảng bốn tuổi đạp xe đạp theo vòng số tám, mặt nó to, tóc nó ngắn tũn. Khi thấy tôi, nó liền nhìn lên và nói “Chào chú!” (Còn chưa thấy thì bố nó nhắc: “Con ơi, chào chú kìa!”) Tôi quý nó lắm! Quý nó vô cùng.Người Việt khá khiêm tốn, quý khách, nhiệt tình hòa nhập – nhưng hòa nhập đến mức thay lời chào của mình bằng lời chào của người ta “hé-lộ” một điều khó nói.

3. Sau đây là trích dẫn một cuộc trò chuyện về tác giả Ngược chiều vun vút giữa Nhà báo Dương Phương Vinh, một nữ phóng viên kì cựu của báo Tiền Phong và nữ sĩ Đỗ Hoàng Diệu- tác giả của truyện ngắn “Bóng đè”:

- Dương Phương Vinh: Trình tiếng Việt của Joe không chỉ biểu hiện ở cách anh ta dùng từ. Anh ta trích dẫn Nam Cao tả người đàn ông túng đói ôm mộng văn chương: “Nhưng cái mộng ấy cũng hơi…khỉ khỉ”. Joe bảo rất thích câu ấy.

Trong một entry vui về ẩm thực, Joe phát hiện ra: “Tiếng Việt cho phép mô tả nhiều khía cạnh tình yêu, tình dục, bạo lực, bệnh tật mà chỉ dùng mỗi từ ẩm thực: Anh vẫn là thằng ăn ốc, hiểu chưa? Tôi chỉ đổ vỏ cho gọn. Mà anh vừa đi bóc bánh trả tiền phải không?Mất vệ sinh quá anh ơi. Để tôi tìm cho anh mấy chỗ toàn rau sạch, dinh dưỡng hơn nhiều.Anh chắc không muốn bị dính chôm chôm”.

Nói chung, nhà ngôn ngữ kiêm ma xó này khiến ta vừa buồn cười vừa phải xem lại mình, đã tinh thông tiếng mẹ đẻ đến đâu, và không chỉ có thế?

-Đỗ Hoàng Diệu:  Nói thật lúc Joe mới xuất hiện tôi không để ý lắm. Bởi người Tây nói và viết tiếng Việt chẳng xa lạ gì với tôi.Đến khi đọc Ngược chiều vun vút, tôi giật mình. Joe giỏi quá!

Cách anh ta nhảy múa với ngôn từ, thật đặc biệt.Nói không ngoa thì hiếm nhà văn nội nào làm được thế. Joe viết trong Taxi lừa: “Tôi ít bị taxi lừa, ít bán đường cho các anh thèm của ngọt”, rồi “Tôi mở cửa là anh taxi chạy mất bánh”. Kiểu chơi chữ độc đáo, hài hước.Và vô cùng tự nhiên.

Cứ như thể tiếng Việt là những con cá nhỏ nhiều màu sắc chạy tách tách trong người Joe, khi nào cần, anh chàng huýt một cái là muôn màu rào rào túa ra. Kiểu viết mà chỉ những gã láu cá mới nghĩ ra.Tôi không biết văn tiếng Anh của Joe thế nào, đồ rằng anh chàng viết tiếng Việt giỏi hơn. Cái lém lỉnh cộng với sự cảm nhận tinh nhạy của Joe hợp sóng với ngôn ngữ Việt đa dạng, để anh chàng thỏa sức luyến láy những suy nghĩ “khỉ khỉ” của mình.

-Dương Phương Vinh: Ngoài hài hước, tự nhiên như chị nói, ông Tây bún đậu này còn đầy biến hóa trong thủ pháp. Lúc tỉnh rụi lúc ngoa ngôn ngụy ngữ. Ngoa, ví dụ nghe bình luận bóng đá trên VTV, chỉ muốn nhai lá ngón! Tả hung thần lái xe đánh võng như sinh viên Bách khoa chơi Playstation 3, coi tính mạng mấy chục người giá trị ngang đĩa game. Phụ nữ Việt ế chồng bởi cứ ngồi căng khẩu hiệu “Chờ người đàn ông hoàn hảo” trong khi đàn ông Việt chỉ dám “Chờ người phụ nữ bình thường”, cuối cùng không ai hạnh phúc cả. Bìa cuốn “Ngược chiều vun vút”, Joe chọn Lê Hoàng đề từ cho mình: “Một chàng Tây viết hay hơn ta”- chẳng phải lập ngôn, nhả ngọc phun châu gì. Thế mới biết ai cũng có điểm yếu.

Được cái, đọc Joe, nghiệm ra không đề tài nào tầm thường. Joe viết về cái khăn tắm, về taxi lừa, về việc nên Hello hay Xin chào, về hội chứng Tây sợ Tết… Thế thôi nhưng đọc vui, và có ích. Thật là gương tốt cho ai hay than bí đề tài, “giá như không có ruồi” (Azit Nexin) sẽ có tác phẩm vĩ đại?

-Đỗ Hoàng Diệu: Trong cái nhỏ có cái to và trong cái to có cái nhỏ. Ta cho rằng đề tài Joe viết là nhỏ, kỳ thực chẳng bé tẹo nào. Hello hay Xin chào là cả bộ mặt đất nước, taxi lừa góp phần làm nên sự lụn bại của ngành dịch vụ, lụn bại niềm tin… Vấn đề Joe đề cập không hề tầm thường.

Tầm thường chăng là mấy bài báo chộp chuyện lộ hàng ca sĩ này diễn viên nọ mà báo chí đang nhai nhải hàng ngày. Những điều Joe viết có ích gấp vạn tiểu thuyết dăm bảy trăm trang bàn chuyện vĩ mô mà nhạt toẹt. Tôi nghĩ khoa Báo chí ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn nên mời Joe thỉnh giảng.Lợi lộc sẽ nghiêng về phía sinh viên.  

4.Vâng, thiết nghĩ không cần phải trình bày nhiều thì mọi người đã có những ấn tượng ban đầu về quyển sách Ngược chiều vun vút của Joe, anh chàng tây phù thuỷ nói tiếng Việt. Bản thân tôi, tôi đồng ý với Dương Phương Vinh rằng Joe là một nhà ngôn ngữ kiêm “ma xó”. Vâng, anh ấy rất “ma xó”:

* - Tôi chợt nghĩ từ “tình cảm”(ở Việt Nam) đang bị cưỡng đoạt. Tình cảm dịch sang tiếng Anh là affection, sentiment, warm feel-ing inside… nhiều cách dịch, cách nào cũng để lại cảm giác ấm áp.

Nhưng mỗi lần nghe từ “tình cảm” trong tiếng Việt, tôi có cảm giác không ấm áp lắm.

“Anh ơi, tuần sau mình sang cơ quan thuế gặp chú Nhất, tình cảm tí,” cô trợ lý vừa nói với tôi hôm qua. Là trợ lý lâu năm nên tôi rất hiểu ý cô ấy.Tình cảm có nghĩa là phong bì, cộng vài phút nói chuyện xã giao, thể hiện (giả bộ) sự quan tâm.Trong những trường hợp đó, tôi thích lãnh cảm hơn.(trích Ngược chiều vun vút)

* Cách đây hai tuần, cậu em ruột của tôi lấy vợ. Năm 2005 nó xếp đồ vào ba lô theo anh trai đến Hà Nội. Không lâu sau đó, nó tìm được một cô bé Hà Nội hiền lành – giờ nó đang ăn quả của cây si được trồng vào những buổi chiều mát mẻ thuộc thời “không lâu sau đó”.

Bỏ qua chuyện tôi ở Việt Nam tám năm chưa lừa được ai (đau), cũng chưa được ai lừa (đau hơn), những lần suýt thành thì bị tính cầu toàn của tôi làm hỏng vào phút tám chín (thôi cứ giết tôi bây giờ). Bỏ qua nỗi đau riêng là tôi đã giúp hai em tổ chức lễ ăn hỏi và lễ cưới thành công, thêm nhiều kinh nghiệm ở lĩnh vực đó.

Giờ tôi quyết định biến kinh nghiệm đó thành tiền.Nó được vợ, tôi phải được gì.Nhân và quả.Nhẫn và quà.(Dịch vụ TTBT – Ngược chiều vun vút)

* - Tiếng Việt. Tiếng Việt. Tiếng Anh. Tiếng Việt. Đôi khi nghe người Việt ở tuổi phát triển sự nghiệp nói chuyện với nhau, tôi có cảm giác như tôi vẫn đang ăn trưa ở khu người Việt tại Vancouver.

“Em làm bên finance.” “Chị sẵn sàng settle down.” “Cái đó rất là fix.” “Cậu ấy rất passive.”“Cái background của em ấy là gì?”“Chị ấy hơi pessimistic.”“Tao có advice cho mày.”“Như thế là không tum around được.”“Phải có skill, chứ!” “Có lẽ em sẽ làm finance” “Lương của em sẽ performance based.” “Cô đã nhận passport chưa?” “Như vậy scale sẽ rất cao.” “Lớp em boring lắm!”“Trường đó teaching method tốt chứ!” “Em chưa give up đâu!”

- Có những đất nước ở Châu Á như Singapore và Philippines nói tiếng Anh song song với tiếng mẹ đẻ. Cho dù có sự pha lẫn nhất định nhưng chủ yếu đó là hai ngôn ngữ riêng biệt. Ở Việt Nam đang có nguy cơ thành hai trong một. Tiếng Vietnamese. Không hẳn Tây, cũng không hẳn Ta.

-  Khi ngồi buôn chuyện cùng nhau, người Tây sống lâu tại Việt Nam mình hay phát ra những câu như: “She’s a little bit béo”, “Let’s go for some chân gà”, “Call me back later nhé”. Thậm chí lúc về Vancouver tôi cũng thỉnh thoảng “vô tình” ghép vài từ tiếng Việt vào các câu tiếng Anh:

“I don’t know, I think she’s a bit điệu.”

“Cái gì?” bạn tôi hỏi bằng tiếng Anh.

“Xin lỗi,” tôi trả lời.“Thỉnh thoảng tao vẫn nghĩ bằng tiếng Việt nên các từ đó cứ rỉ xuống câu làm sao ấy.”

“Ôi mày biết tiếng Việt à?”

“Một chút thôi.”

“Trời ơi, giỏi quá!”

( Trích ngược chiều vun vút)

* Một đêm chat chit buồn ngủ, tôi vô tình ngáp được ruồi.

Co X: Nhưng kiểu gì em cũng phải gặp anh, xem anh Joe đẹp trai thế nào

Joe: The thi em nho di dep re tien de luc chay mat em khong thay tiec!

X: haha

* Gần đây có hai người mở cuộc tranh luận sôi nổi nhằm mục đích trả lời câu hỏi: Ai Việt Nam hơn ai?

Hai người đó là tôi, một anh “gốc Tây” biết tiếng Việt và nghiên cứu lâu năm về văn hóa Việt Nam, và bạn tôi, một chị gốc Việt nhưng chưa biết tiếng Việt, chưa có nhiều cơ hội tiếp cận với cộng đồng người Việt lớn.

Ai Việt Nam hơn? Không phải theo ý nghĩa vui vẻ mà người Việt hay dùng để trêu người Tây - “Anh Joe giỏi quá, sắp trở thành người Việt Nam rồi!” - mà theo ý nghĩa sâu sắc nhất, gần nhất với sự thiêng liêng của cụm từ “Người Việt Nam”.

Khi tranh luận phải chọn quan điểm rõ ràng để bảo vệ. “Tao Việt Nam hơn hẳn!” tôi chọn quan điểm rõ ràng nhất có thể. “Mày được cái là dòng máu Việt - nhưng máu chỉ chuyển ôxy thôi, không chuyển văn hóa đâu.” ...

( Ai Việt Nam hơn ai? Trích Ngược chiều vun vút)

5. Những câu chuyện được tác giả lọc và chia theo cảm xúc khi viết: Bực – Vui – Tiếc – Tò mò – Muốn giãi bày. Tuy được diễn đạt với cách nói hài hước trào phúng nhưng các mẩu bài viết vẫn giữ được mạch nghiêm túc và chân thật. Nội dung khá đa dạng dàn trải quay quanh cuộc sống, mối bận tâm và những mối quan hệ của những người nước ngoài trải nghiệm tại Việt Nam và nhìn nhận về Việt Nam mà Joe là đại diện.

Đọc sách “Ngược chiều vun vút”, chúng tôi tin rằng bạn sẽ có được những trải nghiệm thú vị của riêng mình, có thể những gì bạn bắt gặp là những hình ảnh bạn đã quen, những chủ đề bạn lần đầu nghĩ đến hay nhưng câu chuyện không mới nhưng chưa bao giờ cũ, qua góc nhìn của tác giả – người nước ngoài sống một thời gian dài tại Việt Nam – trở nên tươi tắn và thu hút hơn.

Xin giới thiệu với các bạn: Ngược chiều vun vút với các bài viết ngắn:

- Các tay còi Việt Nam

- Tạm biệt Hello

- Dịch vụ TTBT

- Hội phụ nữ ế chồng

- Luật pháp và tình yêu

- Em làm bên finance

- Thoát xấu với Charisma Man

- Văn hóa ong kiến

- Hội những người thích ở một mình

- Cảm giác sáng hôm sau

- Hâm 3.0

và hơn thế nữa...

Người viết bài giới thiệu: Lê Thị Bình